Μια πράξη αντίστασης, επανάστασης του ΠΑΟΚ για την Μακεδονία

Η στήλη μας επανέρχεται λοιπόν, για να διαλύσει αυτόν τον μύθο μετά από την τελευταία μας αναφορά.

“Πούλησε ο ΠΑΟΚ την Μακεδονία για να πάρει ένα πρωτάθλημα ποδοσφαίρου το 2018-2019;”

Σήμερα θα αναφέρουμε αναλυτικά σε μια σειρά γεγονότων, με ντοκουμέντα, στην πολυετή στάση του συλλόγου απέναντι στο «Μακεδονικό ζήτημα», στο τι έκανε ο ΠΑΟΚ το 1992, χωρίς συνωμοσιολογικές αναζητήσεις, με αφορμή την επέτειο από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Η πραγματικότητα αποδεικνύει πως ο ΠΑΟΚ όχι μόνο δεν πρόδωσε ποτέ την ιστορική ταυτότητα της Μακεδονίας, αλλά υπήρξε από τους ελάχιστους συλλόγους που επί δεκαετίες δήλωναν ξεκάθαρα τη θέση τους: η Μακεδονία είναι ελληνική. Και το πλήρωσε ακριβά.

Ιστορικό υπόβαθρο του «Μακεδονικού»

Το λεγόμενο "Σκοπιανό ζήτημα" ή "Μακεδονικό ζήτημα", στη σύγχρονη του μορφή ξεκίνησε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, αλλά έχει ρίζες που φτάνουν στον 19ο αιώνα. Την περίοδο εκείνη, η Μακεδονία (ιστορική γεωγραφική περιοχή) ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η έννοια «μακεδονικό έθνος» δεν υπήρχε καθαρά τότε. Οι κάτοικοι συνήθως δήλωναν Έλληνες, Βούλγαροι ή Σέρβοι με βάση την πίστη (Πατριαρχείο ή Εξαρχία) και τη γλώσσα. Από τον 19ο αιώνα και μετά, η γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας αποτέλεσε μήλο της έριδος ανάμεσα σε Έλληνες, Βούλγαρους και Σέρβους.

Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913, Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, μοίρασε την περιοχή ανάμεσα στις τρεις χώρες: Ελλάδα (Μακεδονία του Αιγαίου), Σερβία (Μακεδονία του Βαρδάρη – σημερινά Σκόπια), Βουλγαρία (Μακεδονία του Πιρίν).

Το 1944, ο Τίτο ίδρυσε τη «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας» εντός της ενιαίας Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας, με πρωτεύουσα τα Σκόπια, επιχειρώντας τη δημιουργία μιας ξεχωριστής εθνικής ταυτότητας. Αυτό έγινε με σκοπό να αποσπάσει την περιοχή από τη σερβική και βουλγαρική επιρροή, να ενισχύσει την ανεξάρτητη μακεδονική εθνική ταυτότητα και να διεκδικήσει "Μακεδονική μειονότητα" στην Ελλάδα και Βουλγαρία. Το 1945 ιδρύεται και "Μακεδονική Ακαδημία Επιστημών" που αναπτύσσει "μακεδονική γλώσσα" με βάση νοτιοσλαβικά ιδιώματα.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1991, με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η τότε «Δημοκρατία της Μακεδονίας» κήρυξε την ανεξαρτησία της, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στη διαμάχη για το όνομα. Στην Ελλάδα ακολούθησαν συλλαλητήρια, πιθανότατα με πρώτο αυτό της Θεσσαλονίκης στις 14 Φεβρουαρίου 1992, ενώ το 1993 ο ΟΗΕ αναγνώρισε τη χώρα προσωρινά ως "Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας" (ΠΓΔΜ / FYROM). Το 2018, με τη Συμφωνία των Πρεσπών, επήλθε συμβιβασμός στο όνομα «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», με σαφείς όρους για την απάλειψη αλυτρωτισμού, με την χρήση του ονόματος erga omnes (σε όλα τα πεδία).

Ο ΠΑΟΚ στο προσκήνιο της ιστορίας

Στις 26 Μαρτίου 1991, λίγο πριν την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας των Σκοπίων, η ομάδα κατακτά το πρώτο ευρωπαϊκό τρόπαιο στο μπάσκετ στη Γενεύη. Το 1992, στις 14 Φεβρουαρίου, φίλοι του ΠΑΟΚ πρωτοστατούν σε τεράστιο Παμμακεδονικό, Πανελλήνιο Συλλαλητήριο στην Θεσσαλονίκη, φωνάζοντας πως «η Μακεδονία είναι Ελληνική και όποιος δεν γουστάρει να πάει να γ...ηθεί».

Μόλις λίγες μέρες μετά, στις 17 Μαρτίου 1992, ο σύλλογος δίνει τον ευρωπαϊκό τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων στο μπάσκετ με την Ρέαλ Μαδρίτης στην Ναντ, φτάνοντας ξανά στην κορυφή, γνωρίζοντας την ήττα στον τελικό. Στις 22 Απριλίου 1992, ο ΠΑΟΚ παίρνει το πρωτάθλημα στο μπάσκετ.

Στις 24 Μαΐου 1992 ο ΠΑΟΚ, υπό τις οδηγίες του Γιάννη Γούναρη, υπέστη εντός έδρας ήττα από τον Ολυμπιακό, διακόπτοντας ένα απίθανο σερί 23 ετών αήττητου αγώνα στο γήπεδο της Τούμπας (21 νίκες – 3 ισοπαλίες σε πρωτάθλημα & κύπελλο).

Όμως το πιο συμβολικό γεγονός σημειώνεται στις 16 Σεπτεμβρίου 1992, ένα χρόνο μετά την ανεξαρτησία των Σκοπίων ως Μακεδονία, στους διπλούς αγώνες του ΠΑΟΚ με την Παρί Σεν Ζερμέν στο Κύπελλο UEFA. Η διοίκηση της ομάδας αποφασίζει να τυπώσει στις εμφανίσεις δίπλα στον Δικέφαλο Αετό το Αστέρι της Βεργίνας, σύμβολο της αρχαίας ελληνικής Μακεδονίας! Πρόκειται για μια πράξη υψηλού συμβολισμού, σε μία περίοδο που η διεθνής διπλωματία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι.

Η απάντηση, όμως, ήταν σκληρή. Στον επαναληπτικό αγώνα στην Τούμπα, στη 1 Οκτωβρίου 1992, όταν ο ΠΑΟΚ ξαναέβαλε στη φανέλα το αστέρι της Βεργίνας στην φανέλα και τύπωσε εισητήρια με τον Δικέφαλο αετό και το αστέρι της Μακεδονίας, ξέσπασαν επεισόδια που έδωσαν την μέγιστη Ευρωπαϊκή τιμωρία σε ομάδα: αποκλεισμός από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις για δύο χρόνια (τελικά μειώθηκε σε έναν), χρηματικό πρόστιμο και μηδενισμός του αγώνα. Η τιμωρία θεωρήθηκε από πολλούς δυσανάλογη σε σχέση με τα επεισόδια και έκτοτε περιβλήθηκε από θεωρίες ότι πίσω από την αυστηρότητα κρυβόταν και η ενόχληση για τη χρήση του εθνικού συμβόλου.

Ο αγώνας διεκόπη στο ημίχρονο της αναμέτρησης, με το σκορ να βρίσκεται στο 0-2. Μόλις ο Ολλανδός διαιτητής Τζον Μπλακενστάιν σφύριξε τη λήξη του πρώτου ημιχρόνου ξέσπασαν μεγάλης έκτασης επεισόδια, που συνεχίστηκε για πολλές ώρες σ’ ολόκληρη την περιοχή γύρω από το γήπεδο.

Ο αγώνας έμεινε στην ιστορία όχι για ποδοσφαιρικούς λόγους, αλλά για τη σοβαρή τιμωρία του ΠΑΟΚ και φυσικά ξεχάστηκε από την προπαγάνδα η πράξη αντίστασης του ΠΑΟΚ.

Προβοκάτσια, συμπτώσεις; Δεν ξέρουμε. Αυτό που ξέρουμε ότι έτσι άνοιξε ο δρόμος να βγαίνουν εύκολα CL οι 3 της Αττικής, του τέως ΠΟΚ, όταν ήταν σχετικά εύκολο με μία έως δύο προκρίσεις το καλοκαίρι. Αυτά τα επεισόδια στέρησαν στον ΠΑΟΚ μια ανάπτυξη δέκα χρόνων. Τότε κυβερνούσε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που είχε άριστες σχέσεις με τον Κόκκαλη. Το δε σπάσιμο της παράδοσης της Τούμπας μετά από 23 χρόνια, το θεώρησαν μεγάλη νίκη της αναγέννησης του Ολυμπιακού τα επόμενα χρόνια που κυριάρχησε με την "παράγκα" του Ελληνικού ποδοσφαίρου και τις εύκολες εξόδους CL. Όλα αυτά τα χρόνια βολεύτηκαν και οι άλλοι δύο με τις εξόδους CL.

Το τίμημα της αντίστασης και ο συμβολισμός για τους φίλους του ΠΑΟΚ

Το πλήγμα για τον ΠΑΟΚ ήταν μεγάλο. Έμεινε εκτός Ευρώπης μέχρι το 1995, σε μια εποχή που οι ευρωπαϊκές συμμετοχές εξασφάλιζαν χρήματα και κύρος.

Η τιμωρία αυτή έγινε σημείο αναφοράς για την αντιμετώπιση που έχει συχνά ο ΠΑΟΚ από την "εξουσία", εντός και εκτός Ελλάδας. Πολλοί οπαδοί τη βλέπουν ως πράξη αδικίας, που όμως ενίσχυσε τη μαχητικότητα και την ταυτότητα της ομάδας.

Είναι πολύ πιθανό ότι το γεγονός πως ο ΠΑΟΚ φόρεσε το Αστέρι της Βεργίνας στη φανέλα του εκείνη την εποχή έπαιξε πολιτικό-συμβολικό ρόλο και ενόχλησε κύκλους εντός και εκτός Ελλάδας, ιδιαίτερα στην UEFA και σε διπλωματικό επίπεδο.

Η πράξη του 1992 δεν ξεχάστηκε ποτέ. Μια στιγμή αντίστασης απέναντι στην πολιτική και αθλητική εξουσία. Ο ΠΑΟΚ δεν φοβήθηκε να πάρει θέση, να δηλώσει παρών στην εθνική υπόθεση της Μακεδονίας, και να σηκώσει το Αστέρι της Βεργίνας μπροστά σε ευρωπαϊκά βλέμματα.

Συμπέρασμα

Ο ΠΑΟΚ δεν πούλησε ποτέ τη Μακεδονία για ένα πρωτάθλημα. Αντίθετα, πλήρωσε ακριβά την αφοσίωσή του σε αυτή. Η τοποθέτηση του συλλόγου στη δεκαετία του ’90, σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη ιστορική περίοδο, παραμένει πράξη υπερηφάνειας και σύμβολο αντίστασης. Κι όμως, όπως συμβαίνει συχνά, οι στιγμές αλήθειας και αξιοπρέπειας σκεπάζονται από τον θόρυβο της προπαγάνδας και των εύκολων αφηγημάτων.

Η ιστορία, όμως, υπάρχει για να τη θυμίζουμε. Και ο ΠΑΟΚ, ως συλλογική οντότητα, ήταν εκεί. Με πράξεις και όχι με λόγια.