Πώς ο ΠΑΟΚ… μονομαχεί με τους τραυματισμούς και κερδίζει

Η διαχείριση της υγείας ενός αθλητή δεν περιορίζεται στη θεραπεία ενός τραυματισμού, αλλά εκτείνεται στη συνεχή και πολυεπίπεδη πρόληψη. Στο βόλεϊ, όπου οι απαιτήσεις σε άλματα, φορτίσεις και επαναλαμβανόμενες κινήσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές, η προληπτική στρατηγική αποκτά καθοριστικό ρόλο. «Δεν αντιμετωπίζουμε τον τραυματισμό μόνο όταν προκύψει, στόχος μας είναι να τον αποτρέψουμε εγκαίρως», εξηγεί ο αθλίατρος του ΑΣ ΠΑΟΚ, κ. Διονύσιος Νικηφόρος, σε αποκλειστική του συνέντευξη, αναφερόμενος στη σημασία των προληπτικών ελέγχων και της συστηματικής συνεργασίας μεταξύ ιατρικού, φυσικοθεραπευτικού και προπονητικού επιτελείου.

Με συνδυασμό επιστημονικών εργαλείων, ο ΠΑΟΚ θέτει την υγεία του αθλητή στο επίκεντρο, έχοντας αναπτύξει ένα πλαίσιο προστασίας που ξεκινά από την προαγωνιστική περίοδο και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς.

Ποιοι είναι οι πιο συχνοί τραυματισμοί στο βόλεϊ και ποιος είναι εκείνος που σας ανησυχεί περισσότερο σε έναν παίκτη;

«Στο βόλεϊ, θα λέγαμε πως οι πιο συχνοί τραυματισμοί είναι τα διαστρέμματα αστραγάλων, οι κακώσεις των ώμων λόγω καταπόνησης και υπέρχρησης (τενοντοπάθειες), τα προβλήματα επιγονατίδας, λόγω των αλμάτων και των έντονων κραδασμών στο παρκέ (χονδροπάθεια) καθώς και οι τραυματισμοί χεριού και δακτύλων. Γενικά, οι οξείες κακώσεις αφορούν συνήθως τον αστράγαλο και την ποδοκνημική, ενώ οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις προκαλούν προβλήματα ώμου και γόνατος. Βέβαια, όλοι οι τραυματισμοί μας ανησυχούν ακόμα και οι πιο επιπόλαιοι θα έλεγα, καθώς όταν προκύπτουν πριν από κρίσιμα παιχνίδια ενδέχεται να οδηγήσουν στην απουσία του αθλητή».

Παρατηρείτε κάποια διαφορά στον αριθμό ή στον τύπο των τραυματισμών ανάμεσα σε άνδρες, γυναίκες και νεαρούς αθλητές;

«Σίγουρα υπάρχει διαφορά στον τύπο των τραυματισμών. Οι γυναίκες, για παράδειγμα, εμφανίζουν υψηλότερο σχετικά κίνδυνο για ρήξεις προσθίου χιαστού συνδέσμου, ενώ οι άνδρες αναφέρουν περισσότερες κακώσεις άνω και κάτω άκρων, όπως για παράδειγμα στους ώμους ή στην ποδοκνημική άρθρωση. Στους νεαρούς αθλητές πάλι, εμφανίζονται πιο συχνά προβλήματα ανάπτυξης και υπέρχρησης. Το πρότυπο τραυματισμών όμως, επηρεάζεται τόσο από το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται ο αθλητής, όσο και από την ηλικία και την ένταση της προπόνησης. Τα αίτια δηλαδή ποικίλουν και μπορεί να είναι τόσο βιολογικά (ανατομία, ορμόνες), όσο και περιβαλλοντικά/αναπτυξιακά, γι αυτό και δεν μπορούμε να γενικεύουμε».

Υπάρχει συνεργασία μεταξύ αθλητίατρου, φυσικοθεραπευτή και προπονητικού team για τη δημιουργία προγραμμάτων πρόληψης; Αν ναι, πώς οργανώνεται αυτή η συνεργασία;

«Ασφαλώς υπάρχει και πρέπει να υπάρχει στενή συνεργασία των παραπάνω, καθώς ο καθένας επιτελεί έναν διαφορετικό, εξίσου σημαντικό ρόλο με κοινό πάντα στόχο: την προετοιμασία αλλά και προστασία του αθλητή. Ο ρόλος του αθλητιάτρου είναι η ιατρική αξιολόγηση και διάγνωση, των φυσικοθεραπευτών η αποκατάσταση και ο σχεδιασμός προγραμμάτων πρόληψης, των γυμναστών και των προπονητών η ενσωμάτωση αυτών στο καθημερινό προπονητικό πρόγραμμα. Αυτό επιτυγχάνεται με εβδομαδιαίες συσκέψεις, κοινή βάση δεδομένων για τραυματισμούς/φορτίσεις και κοινά πρωτόκολλα πρόληψης. Αν αυτή η συνεργασία δεν λειτουργεί άψογα, τότε αντιμετωπίζουμε προβλήματα τραυματισμών, κακής αποκατάστασης και υποτροπών».

Πόσο συχνά γίνεται αξιολόγηση της κατάστασης των παικτών μέσα στην χρονιά και ποια είναι η διαδικασία που εφαρμόζετε όταν εντοπίζεται παίκτης με αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού;

«Στην επαγγελματική ομάδα κάνουμε πάντα πλήρη έλεγχο στην αρχή της αθλητικής χρονιάς και επαναξιολογήσεις μετά από συμπτώματα, εφόσον προκύπτουν, ανάλογα βέβαια και με το αγωνιστικό πρόγραμμα. Όταν εντοπίζεται αθλητής με αυξημένο ρίσκο τραυματισμού, ακολουθεί επανεκτίμηση και στοχευμένο πρόγραμμα είτε ενδυνάμωσης -διόρθωσης της κινητικότητας , είτε περιορισμός ή τροποποίηση φορτίσεων».

Τι γίνεται όταν υπάρχουν συνεχόμενα παιχνίδια μέσα στην εβδομάδα; Αλλάζει κάτι στην προληπτική προσέγγιση ή στο πρόγραμμα αποκατάστασης;

«Όταν το αγωνιστικό πρόγραμμα είναι αρκετά έντονο με συνεχόμενα παιχνίδια σε λίγες μέρες, προσπαθούμε να μειώνουμε την ένταση στην προπόνηση και να δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση στην αποκατάσταση, ώστε να μην συσσωρεύεται η κόπωση. Σε περιόδους δε κορύφωσης (play-offs), οι παίκτες αξιολογούνται καθημερινά από το ιατρικό team και τους προπονητές».

Υπάρχει χρόνος και χώρος στην καθημερινότητα για την εκπαίδευση των αθλητών γύρω από την πρόληψη (π.χ. σωστή τεχνική, διατροφή, ύπνος, αποθεραπεία); Και ποιο είναι το πιο υποτιμημένο πράγμα στην καθημερινότητα ενός παίκτη που μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμό;

«Η αλήθεια είναι πως προσπαθούμε να βρίσκουμε όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο για καθοδήγηση και στήριξη των αθλητών μας. Είτε αναφερόμαστε σε ζητήματα σωστής τεχνικής, είτε στον ύπνο, είτε στη διατροφή, «εκπαιδεύουμε» τους παίκτες σταδιακά, απλά και κατ’ επανάληψη ώστε να γίνουν πλέον τα ζητήματα αυτά κομμάτι της καθημερινότητάς τους. ‘Όσον αφορά την αιτία που μπορεί να επιφέρει τραυματισμό σε έναν παίκτη λόγω λανθασμένων πρακτικών στην καθημερινότητά του, σίγουρα ο ανεπαρκής ύπνος, η λάθος διατροφή και η μη σωστή αποκατάσταση μετά την προπόνηση, αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Οι επαγγελματίες βέβαια αθλητές του ΠΑΟΚ είναι πολύ υψηλού επίπεδου με απόλυτη αίσθηση ευθύνης της απαραίτητης ατομικής φροντίδας του σώματός τους καθώς και των απαιτήσεων του αθλήματος, γι αυτό στα τόσα χρόνια δε θυμάμαι να μας απασχόλησαν τέτοιου είδους ζητήματα στην ομάδα».

Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που μέσα από τέτοιες προληπτικές διαδικασίες αποφύγατε εγκαίρως σοβαρό τραυματισμό σε αθλητή; Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;

«Πράγματι, έχοντας εντοπίσει εγκαίρως αθλητές με κάποια αδυναμία στο γόνατο ή στους μύες του ισχίου κι ακολουθώντας ειδικό πρόγραμμα καταφέραμε να αποφύγουμε κάποιο πιθανό σοβαρό τραυματισμό. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα αθλητών με ασυμμετρία σε άλματα ή με λάθος ασκησιολόγιο στα βάρη όπου με έγκαιρη παρέμβαση «προλάβαμε» ενδεχόμενους τραυματισμούς. Όπως καταλαβαίνετε, καλό θα ήταν να μην αναφερθούμε σε συγκεκριμένα ονόματα ως παράδειγμα, καθώς κάποια από αυτά τα παιδιά αγωνίζονται πλέον σε άλλα σωματεία».

Διαφοροποιούνται τα πρωτόκολλα πρόληψης αναλόγως με τη θέση του εκάστοτε παίκτη (π.χ. λίμπερο, διαγώνιος) και το ιατρικό ιστορικό του κάθε αθλητή;

«Φυσικά και υπάρχει διαφοροποίηση. Ένα λίμπερο, όπως λέτε, χρήζει διαφορετικής προσέγγισης και πρόληψης από έναν διαγώνιο. Κι αυτό γιατί αλλάζουν οι απαιτήσεις. Άλλες οι απαιτήσεις στο γόνατο, άλλες απαιτήσεις στους ώμους κι άλλες στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Και σίγουρα προσπαθούμε να προσαρμόσουμε τις απαιτήσεις αυτές στο ιατρικό ιστορικό κάθε αθλητή».

Ποια είναι η συχνότητα τραυματισμών ανά αγωνιστική φάση (μπλοκ, σερβίς) και πώς επηρεάζει το προπονητικό φορτίο και η διαχείρισή του τον δείκτη τραυματισμών;

«Οι περισσότεροι τραυματισμοί γίνονται σε φάσεις με άλματα και προσγειώσεις, όπως το μπλοκ και η επίθεση. Αν η προπονητική επιβάρυνση δεν ελεγχθεί σωστά, αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος. Πλέον δίδεται μεγάλη βαρύτητα στις ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας και στην έκκεντρη ενδυνάμωση των μυών, που συμβάλουν αποδεδειγμένα στη μείωση της συχνότητας των τραυματισμών».

Πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος της σωστής αποκατάστασης στη μείωση του κινδύνου επανατραυματισμών;

«Θα τολμούσα να πω ότι είναι ίσως ο πιο καθοριστικός παράγοντας. Αν ένας αθλητής δεν αποκατασταθεί πλήρως και βιαστεί να γυρίσει, οι πιθανότητες για έναν νέο τραυματισμό είναι πολύ μεγαλύτερες. Τα κριτήρια επιστροφής είναι λειτουργικά και αγωνιστικά και όχι μόνο χρονικά».

Έχει αλλάξει η φιλοσοφία της ομάδας γύρω από την πρόληψη τραυματισμών; Τι κάνετε διαφορετικά τώρα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και ποια θεωρείτε πως είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στην πρόληψη τραυματισμών στο σύγχρονο βόλεϊ;

«Η φιλοσοφία ασφαλώς κι έχει αλλάξει καθώς η επιστημονική πρόοδος παγκοσμίως είναι αυτή που οδηγεί τις εξελίξεις. Παλαιότερα ενώ δουλεύαμε πιο γενικά και εμπειρικά, τώρα πια η συστηματική πρόληψη τόσο σε επαγγελματίες όσο και σε μικρότερες ακόμα ηλικίες πχ προαγωνιστικά τμήματα, είναι εξατομικευμένη, βασισμένη σε δεδομένα, με επίκεντρο τον εκάστοτε αθλητή και τις ανάγκες του. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να διατηρούμε τους αθλητές υγιείς σε ένα άθλημα που έχει πολύ υψηλές απαιτήσεις σε άλματα και επαναλήψεις. Γι αυτό και θεωρώ πως πλέον η άριστη συνεργασία ανάμεσα σε τραυματιολόγους, ιατρούς, φυσικοθεραπευτές, γυμναστές και προπονητές είναι το κλειδί μίας επιτυχημένης αθλητικής χρονιάς».

Το προειδοποιητικό «ραντάρ» και ο ΠΑΟΚ

«Ένας αριθμός μπορεί να κρίνει το μέλλον ενός αθλητή». Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα διεθνούς μελέτης που δημοσιεύθηκε σε αγγλικό επιστημονικό περιοδικό και αποκαλύπτει ότι η βαθμολογία του Composite Functional Movement Screen (CFMS), μια ειδική δοκιμασία κινητικής αξιολόγησης, δύναται να προβλέψει με εντυπωσιακή ακρίβεια ποιοι νεαροί παίκτες βόλεϊ κινδυνεύουν να τραυματιστούν. Εν μέσω μίας εποχής κατά την οποία το εν λόγω άθλημα αναφέρεται ως το 8ο πιο επιρρεπές σε τραυματισμούς στην ηλικιακή ομάδα 13 έως 20 ετών και αυξάνεται η συμμετοχή, άνοδο σημειώνει και ο συνολικός αριθμός μυοσκελετικών τραυματισμών (MSI: μυοσκελετικός τραυματισμός που χρησιμοποιείται ως βασικός δείκτης για την αξιολόγηση του κινδύνου τραυματισμού στους νεαρούς αθλητές), το κόστος περίθαλψης και η απώλεια χρόνου προπόνησης λόγω τραυματισμού.

Αφορμή δοθείσης από την αναδυόμενη ανάγκη εφαρμογής προληπτικών μεθόδων για την αποφυγή τραυματισμών στο βόλεϊ, η μελέτη που δημοσιεύθηκε ανέλυσε τα δεδομένα από 131 νεαρούς αθλητές και αθλήτριες ηλικίας 13 έως 20 ετών με στόχο να διαπιστωθεί αν η βαθμολογία τους στη δοκιμασία κινητικής αξιολόγησης (CFMS) μπορεί να προβλέψει τον κίνδυνο μυοσκελετικών τραυματισμών (MSIs). Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά δεδομένου πως οι παίκτες που συγκέντρωσαν βαθμολογία 14 ή χαμηλότερη στο CFMS είχαν τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο τραυματισμού σε σύγκριση με όσους βαθμολογήθηκαν υψηλότερα.

Συγκεκριμένα, αποδείχθηκε πως η εφαρμοσμένη δοκιμασία κινητικής αξιολόγησης μπορούσε να προβλέψει σχεδόν το 93% από όλους όσοι τελικά τραυματίστηκαν μεσούσης της αγωνιστικής περιόδου, ενώ σε ένα ποσοστό της τάξεως του 60% εντόπισε όσους δεν κινδύνευαν. Το συμπέρασμα που προέκυψε από την προαναφερόμενη διαδικασία είναι πως μια απλή, σύντομη αξιολόγηση κινητικού ελέγχου στην αρχή της σεζόν μπορεί να λειτουργήσει ως ένα πρακτικό και αποτελεσματικό εργαλείο πρόληψης, που θα μπορούσε -αν εφαρμοστεί σωστά- να μειώσει δραματικά τον αριθμό των τραυματισμών στις νεαρές ηλικίες του βόλεϊ.

Ερωτηθείς για την εν λόγω μελέτη και το αν έχει διαπιστώσει κάτι αντίστοιχο μέσω της εμπειρίας του, ο αθλίατρος του ΑΣ ΠΑΟΚ, κ. Διονύσιος Νικηφόρος, επισήμανε χαρακτηριστικά ότι:

«Όντως, πολυετείς μελέτες δείχνουν ότι ένα οργανωμένο preseason screening, εντοπίζει αθλητές με υψηλότερο ρίσκο τραυματισμού και επιτρέπει τη στόχευση παρεμβάσεων. Με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία, ένα τέτοιο screening μπορεί να χρησιμεύσει ως εργαλείο πρόληψης αν συνοδευτεί παράλληλα από προγράμματα ενδυνάμωσης /διόρθωσης. Στην πράξη, με επαγγελματίες αθλητές υψηλού επιπέδου (όπως στον ΠΑΟΚ) το preseason screening χρησιμοποιείται ενεργά και συχνά οδηγεί σε εξατομικευμένες παρεμβάσεις που μειώνουν συμβάντα κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Στους νεαρούς όμως αθλητές, των προαγωνιστικών δηλαδή τμημάτων, είναι πρακτικά δύσκολη η καθολική εφαρμογή των μεθόδων αυτών».

Πηγή: inpaok.com